Erfgoed te koop
________________________________________
Johannes Vermeer is een van de beroemdste schilders van Nederland. Bovendien gelden zijn huiselijke, door zacht licht beschenen taferelen als ‘typisch Nederlands’. Toch bevindt een van zijn mooiste schilderijen, De kantwerkster, zich niet in een Nederlandse, maar in een Franse collectie. Hoe heeft dat kunnen gebeuren?
________________________________________
Een gemiste kans
Het kantwerkstertje, zoals het schilderij in de negentiende eeuw liefkozend werd genoemd, was eigendom van de Rotterdammer Dirk Vis Blokhuyzen (1799-1869). Vis Blokhuyzen was nauw betrokken bij het Rotterdamse Museum Boijmans, zoals het toen nog kortweg heette. Hij was lid van de museumcommissie en tijdens zijn leven schonk hij het museum al enkele schilderijen uit zijn formidabele kunstcollectie. In zijn testament stond dat na zijn overlijden de gehele resterende collectie te koop moest worden aangeboden aan Museum Boijmans, voor een bedrag van 50.000 gulden. Zo geschiedde.
Niet Museum Boijmans zelf, maar de gemeente Rotterdam moest beslissen of de collectie Vis Blokhuyzen zou worden aangekocht. Hoewel in 1869 al duidelijk was dat 50.000 gulden een zacht prijsje was voor deze topcollectie, adviseerde het College van Burgemeester en Wethouders de gemeenteraad om de aankoop niet te steunen.
Een groep particulieren bemoeide zich met de kwestie. Het waren Rotterdamse kunstliefhebbers die koste wat kost wilden voorkomen dat deze verzameling verloren zou gaan voor Museum Boijmans. Zij slaagden erin met de hulp van driehonderd medestanders 28.000 gulden bijeen te brengen, waarvan 25.000 bestond uit een renteloos voorschot dat de gemeente in 25 jaar mocht aflossen. Bepaald een aantrekkelijk aanbod en een initiatief waaruit bleek dat de Rotterdamse bevolking verwerving van deze kunstwerken steunde.
Het mocht niet baten. De gemeenteraad stemde tegen de aankoop. Daarmee ging niet alleen Het kantwerkstertje aan Boijmans voorbij maar ook schilderijen van andere Hollandse meesters als Frans Hals en Rembrandt. De kunstwerken kwamen terecht op verschillende veilingen en het Louvre wist Het kantwerkstertje in 1870 te verwerven voor 3635 gulden.