________________________________________

Authenticiteit is een rekbaar en moeilijk grijpbaar begrip (kernbegrip: authenticiteit). Wat als authentiek wordt ervaren, hangt af van welke groep(en) identiteitsvormend voor iemand zijn. Verschillende groepen met verschillende herinneringen kunnen aanspraak maken op dezelfde herinneringsplaats. Het is betwist erfgoed. Wat als authentiek wordt gezien, ligt met name bij betwist erfgoed gevoelig, omdat elke groep eigen opvattingen heeft over wat authentiek is en wat niet. Deze problematiek kwam duidelijk aan het licht door de brand in de 'Anne Frank-barak' in 2009.

In de zomer van 2009 ging in Veendam een barak in vlammen op. Deze barakbrand werd landelijk en zelfs wereldnieuws. ‘Barak 57’ werd in de krantenkoppen al snel omgedoopt tot ‘Anne Frank barak’, omdat Anne Frank er voor haar deportatie enkele weken batterijen moest demonteren. De brand en de ophef erna leidden tot kamervragen. Waren er nog meer barakken? Waarom hadden deze barakken geen monumentenstatus? En waarom had de overdracht van de verwoeste barak zo lang op zich laten wachten, terwijl al twintig jaar bekend was dat deze barak uit Westerbork afkomstig was? Sinds de brand van de ‘Anne Frank barak’ staat het traceren en terugplaatsen van barakken hoog op de agenda. Maar welk verhaal moet er met deze barakken verteld worden? In welke staat zouden ze tentoongesteld dienen te worden?

We hebben gezien dat de roerige geschiedenis van Kamp Westerbork niet alleen is verbonden met de Holocaust, maar ook met andere verhalen en groepsidentiteiten. Wat is dan een 'authentieke' barak? Is dat de barak zoals die er uitzag toen deze werd gebouwd in 1939? Of is dat de barak uit de oorlog, de periode van de deportaties van de Joden, maar ook van Sinti, Roma en verzetsstrijders? Of moet de barak de (gereconstrueerde) sporen laten zien van de bewoning van de verschillende groepen na de oorlog – de ‘landverraders’, de Indische Nederlanders, de Molukkers? Of moeten de barakken juist worden getoond in de staat waarin ze recentelijk werden teruggevonden; als schuur, stal of vakantiehuisje, om zo de jaren van verwaarlozing van het oorlogserfgoed te symboliseren? Dient de ‘authenticiteit’ van het erfgoed van de slachtoffers voorrang te verkrijgen boven dat van de daders? 

Deze kwesties rond authenticiteit en identiteit zijn lastig. Het Herinneringscentrum probeert aan alle fases die het kamp heeft doorgemaakt aandacht te besteden. In 2011 werd er voor het eerst een Molukse markering gemaakt: ‘authentieke barakdelen, teruggeplaatst op de originele plek’. Niet alle Molukkers waren tevreden, sommigen vonden de teruggeplaatste keukenbarak ‘meer joods dan moluks’, zoals blijkt uit dit filmpje.

In 2008-2009 besteedde het Herinneringscentrum Westerbork met een tentoonstelling over ‘kinderen van foute Nederlanders’ aandacht aan de naoorlogse jaren, waarin Westerbork als interneringskamp voor ‘landverraders’ diende. Hierop volgde kritiek vanuit de Joodse gemeenschap. Dat het ‘foute erfgoed’ nog altijd heel moeilijk ligt, bleek ook uit de dodenherdenking van 2012. Er ontstond veel commotie over een gedicht, getiteld ‘Foute keuze’, dat een 15-jarige scholier op de Dam wilde voordragen over zijn oudoom die bij de Waffen-SS zat. Hoewel zeker sinds Srebrenica het besef is gegroeid dat de scheidslijn tussen goed en fout vaak niet zo duidelijk is, ligt dit genuanceerde verhaal op 4 mei nog zeer gevoelig. Het gedicht – een ‘authentiek’ egodocument – was te omstreden en werd vooral tegengehouden vanuit Joodse belangengroeperingen. De identiteit van de Joodse gemeenschap woog zwaarder dan die van de nakomelingen van foute Nederlanders.

De verharding van dit soort discussies bezorgde de scheidend directeur van het herinneringscentrum, Dirk Mulder, vlak vóór zijn pensionering 'de meest ongelukkige periode in de 33 jaar dat hij in Westerbork werkzaam was.' Naar aanleiding van een plan om de Nacht van de Vluchteling eenmalig in Westerbork te laten beginnen, werd hij uitgemaakt voor nazi, antisemiet en Holocaust-ontkenner.