________________________________________

Tot dusver ging het in dit deel over de constructie van erfgoed ten behoeve van identiteiten in een nationale context. In dit laatste hoofdstuk gaat het over de grootst denkbare erfgoedgemeenschap: de mensheid. Echter ook hier zal blijken dat de natie – ook wel de meest dominante mythe in de geschiedenis genoemd – van doorslaggevende invloed is.

In 1972 riep UNESCO, de culturele poot van de VN, de Werelderfgoedlijst in het leven. In Deel 2 van deze cursus is hier al tamelijk uitgebreid bij stilgestaan. In het kader van dit deel over identiteit rijst de vraag of deze lijst de identiteit van de mensheid als geheel representeert. Krijgt in deze lijst van materieel en, sinds 2003, ook immaterieel erfgoed van ‘uitzonderlijke universele waarde’ een ‘wereldcultuur’ vorm?

Bron: Wikimedia Commons - Great Images in NASA Voorkant van de Voyager Golden Record	Bron: Wikimedia Commons - NASA Achterkant van de Voyager Golden Record

Identiteit veronderstelt altijd een ‘ander’ (Kernbegrip: identiteit) en bij werelderfgoed is er geen sprake van een ander. Je zou de ‘Voyager Golden Record’ kunnen beschouwen als een manier om een ander te zoeken in de vorm van tot dusver nog onontdekte buitenaardse beschavingen. Deze grammofoonopname staat op twee platen van verguld koper die in 1977 door twee Voyager-ruimtevaartuigen werden meegenomen. De opname bevat ook een soort werelderfgoed in de vorm van een selectie van geluiden en beelden die de diversiteit van het leven en de cultuur op aarde zo goed mogelijk moeten weergeven. Tot de selectie behoren naast natuurlijke geluiden ook Beethovens Vijfde symfonie, ‘Johnny B. Goode’ van Chuck Berry en verscheidene muziekstukken uit niet-westerse culturen. De Voyagers hebben inmiddels ons zonnestelsel verlaten. Of de Voyager Golden Record ooit andere beschavingen bereikt, als die al bestaan, is natuurlijk de vraag.

Luister hieronder naar de Voyager Golden Record.

 Net als de Voyager Golden Record wordt ook de Werelderfgoedlijst van UNESCO voorgesteld als een universele representatie van de natuur en cultuur van de mensheid. In de woorden van UNESCO:

What makes the concept of World Heritage exceptional is its universal application. World Heritage sites belong to all the peoples of the world, irrespective of the territory on which they are located.

Je zou kunnen stellen dat juist het níet hebben van een identiteit een van de verklaringen voor het grote succes is van werelderfgoed: je hoeft eigenlijk niets van India te weten om te genieten van de Taj Mahal. Toch is de Werelderfgoedlijst niet zo universeel en identiteitsloos als deze pretendeert te zijn. Dit wordt goed duidelijk als we kijken naar de selectie van Nederlandse werelderfgoederen.