De bescherming van monumenten en archeologisch erfgoed is in Nederland op overheidsniveau geregeld. Eigenaren van een monument zijn gebonden aan bepaalde voorschriften. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voert de landelijk geldende wetten en regels uit. Naast rijksmonumenten zijn er ook provinciale en gemeentelijke monumenten.

De overheidsbemoeienis met monumenten en archeologie kwam in de negentiende eeuw op gang, maar werd pas in 1961 wettelijk geregeld met de Monumentenwet. In 2016 werd de Erfgoedwet van kracht, waarin de verschillende wetten en regels ten aanzien van roerend, onroerend en archeologisch erfgoed zijn geïntegreerd.