________________________________________

Sinds 2012 wordt er vanuit het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland gewerkt aan de samenstelling van de Nationale Inventaris. De lijst bestaat uit drie categorieën die variëren in de mate waarin er actief wordt ingezet op bescherming van de gebruiken en tradities. Tradities kunnen zich allereerst bevinden in de aanmeldfase voor de inventaris. Deze gebruiken zijn door het Kenniscentrum beoordeeld op basis van beoordelingscriteria, waarbij gebruik wordt gemaakt van de UNESCO-definitie van immaterieel erfgoed. Daarnaast moet het gaan om tradities die heden ten dage nog gepraktiseerd worden. De meeste tradities bevinden zich in stap 2. Dat betekent dat hiervoor ook een zogenoemd erfgoedzorgplan is opgesteld en dat de dragers zich actief inzetten voor het doorgeven van hun gebruiken. In 2017 is alleen het ambacht van de molenaar doorgedrongen tot de derde categorie van de Inventaris. Deze beoefenaars zijn gecertificeerd, waarmee zij andere gemeenschappen dienen te inspireren met hun methode voor behoud.

Het plaatsen van immaterieel erfgoed op een Nationale Inventaris is niet onbetwist. Zo benadrukken sommige critici dat tradities en gebruiken veranderlijk zijn en dat juist die dynamiek belangrijk is voor het behoud ervan. 'Door het weg te stoppen, neem je het uit de vaart der volkeren', beargumenteerde letterkundige Herman Pleij naar aanleiding van het nieuws dat het studentenleven een plaats op de lijst zou krijgen. Volgens toenmalig directeur Ineke Strouken betekent dit juist dat de Inventaris nooit af is en zelf ook voortdurend aan verandering onderhevig zal zijn. De toevoeging van de studentencultuur aan de lijst leidde echter ook tot een andere discussie. Naar aanleiding van een aantal ontgroeningsincidenten rees de vraag of dit soort controversiële tradities wel een plek op de Nationale Inventaris zouden moeten krijgen. Uiteindelijk besloot het Kenniscentrum om de plaatsing uit te stellen en de studentenverenigingen te vragen om het erfgoedzorgplan op een aantal fronten aan te scherpen.

Bron: Wikimedia Commons - Berkh Intocht van Sinterklaas in Groningen in 2015, met Zwarte Pieten en Spaanse edelen	Bron: Wikimedia Commons - Tim de Haan Optocht van Roetveegpieten in Delfshaven (Rotterdam) in 2016

We kunnen concluderen dat de immateriële lijst veel meer een discussiestuk is in het politieke en maatschappelijke debat dan de materiële lijst. Dit blijkt bijvoorbeeld ook uit de jaarlijks terugkerende discussie over Zwarte Piet, die in de Inventaris staat vermeld onder de traditie van het Sinterklaasfeest. De verklaring hiervoor is dat materieel erfgoed al veel langer geprofessionaliseerd en geïnstitutionaliseerd is. Wat dat betreft staat het beheer van immaterieel erfgoed nog maar in de kinderschoenen. Hierdoor kan het te pas en te onpas gebruikt worden in het publieke en politieke domein om bepaalde conclusies over ‘onze’ collectieve identiteit te verkondigen.