________________________________________

Vraag iemand op straat om de Nederlandse werelderfgoederen op te noemen, een kleine kans dat diegene de Stelling van Amsterdam of het Woudagemaal in Lemmer noemt. De naamsbekendheid van het werelderfgoed in Nederland laat te wensen over, zeker in vergelijking met het buitenland. De lijst met Nederlands werelderfgoed ligt dan ook niet meteen voor de hand. Toeristische topattracties als het Anne Frankhuis of Volendam ontbreken. Er is niet zozeer gekozen voor populariteit of bekendheid, maar voor een thematische benadering waarin een bepaald beeld en een bepaalde identiteit van Nederland worden geprofileerd.

Elk land kent eigen selectiemechanismen. Het verschilt per land of er één centrale organisatie of meerdere organisaties uit verschillende regio’s bepalen welke sites worden genomineerd. Ook het selectieprincipe verschilt. Er zijn landen, zoals de Verenigde Staten, die de culturele en regionale diversiteit gerepresenteerd willen zien. Andere landen focussen juist op een kerngebied dat in de geschiedenis van het land het belangrijkst is geweest. Dit laatste is het geval in Nederland.

Nederland is met één natuurlijk en negen culturele objecten op de Werelderfgoedlijst vertegenwoordigd. In deel 2 zijn deze objecten en de instituties die verantwoordelijk zijn voor de selectie behandeld. Hier gaat het om de motivatie die achter deze selectie ligt. De meeste culturele Nederlandse werelderfgoederen liggen in het westen van het land, het gedeelte van het land dat onder de zeespiegel ligt. Het voornaamste thema – gerepresenteerd door vijf van de negen culturele objecten – is dan ook de strijd tegen het water. Ook voor twee van de andere thema’s – de Gouden Eeuw en de Nederlandse bijdrage aan de modernisering van de twintigste eeuw – is gekozen voor voorbeelden uit het westen van het land. Alleen het later toegevoegde internationale thema (Willemstad) valt niet in deze regio te situeren. We zien dus een duidelijke voorkeur voor erfgoed in Noord- en Zuid-Holland. Dit ‘hollandocentrisme’, een term van de historicus Johan Huizinga, is niet toevallig ook een kenmerk van de selectie van het nationale erfgoed (klik hier voor een overzicht van de Nederlandse rijksmonumenten).

Het beeld van Nederland Waterland is een ‘uitgevonden traditie’. Het werd in de negentiende eeuw ontwikkeld als deel van de pogingen om een nationale eenheid te vormen. In dezelfde tijd werd het Nederland van de zeventiende eeuw, van de protestantse strijd tegen Spanje en de daaropvolgende Gouden Eeuw, dominant in de vaderlandse geschiedenislessen. Vanaf toen werd Holland als het historische, politieke, economische en culturele ‘kerngebied’ van Nederland beschouwd. Nederland als 'Waterland' is een beeld waarin iemand uit Drenthe, Noord-Brabant of Limburg zich niet zal herkennen. Strategisch is het kiezen van thema’s echter een goede zet gebleken. Het selecteren en interpreteren van erfgoed op basis van thema’s, verhalen, kortom van representaties, past in de tijdgeest waarin voor het immateriële aspect van erfgoed steeds meer aandacht is gekomen.