________________________________________

Monumenten en gebieden die in aanmerking komen voor de werelderfgoedlijst moeten een ‘outstanding universal value’ bezitten. Tot 2005 werd de kwalificatie van ‘uitzonderlijke universele waarde’ geoperationaliseerd door zes criteria voor culturele erfgoederen en vier voor natuurlijke erfgoederen. Sinds 2005 heeft UNESCO tien overkoepelende criteria opgesteld, waarvan aan minstens één moet worden voldaan (klik op deze link voor de criteria).

Uit de verschillende selectiecriteria valt op te maken dat erfgoed niet wordt geselecteerd om wat het is, maar om wat het representeert. Zo staat Auschwitz op de lijst als een ‘symbol of humanity’s cruelty to its fellow humans’. Representatie is natuurlijk voor interpretatie vatbaar en moet beargumenteerd en onderhandeld worden. De beslissing of de site ‘outstanding universal value’ heeft en de werelderfgoedstatus verkrijgt, is het eindresultaat van onderhandelingen tussen verschillende partijen in het werelderfgoedveld. De vraag is of dit onderhandelingsproces leidt tot de selectie van het meest waardevolle erfgoed.

Bron: UNESCO, Openingsceremonie van de vergadering van het Werelderfgoedcomité

De Werelderfgoedlijst is veel geroemd. De lijst wordt gezien als een van de beste voorbeelden van internationale samenwerking en van het prevaleren van universele boven nationale waarden. De lijst zou bovendien ‘het beste’ erfgoed ter wereld representeren, equivalent aan de toekenning van 5-sterren in de Michelin Guide of aan de Nobelprijs. Toch is het geen correcte afspiegeling van wat in brede kring als het belangrijkste cultureel erfgoed in de wereld wordt beschouwd. Een belangrijke oorzaak hiervan ligt in het feit dat alleen nationale regeringen voordrachten mogen doen, dus geen personen of bijvoorbeeld regio’s (wel zijn er transnationale aanvragen mogelijk voor erfgoed dat zich over meerdere landen uitstrekt, zoals de Waddenzee en de Zijderoute). De landen moeten bovendien zelf toezien op de bescherming en het behoud van het erfgoed. UNESCO is geen ‘wereldregering’ met macht tot ingrijpen, maar een intergouvermenteel forum.

Ondanks de universele uitstraling, spelen inzichten, belangen en beperkingen van de deelnemende landen een doorslaggevende rol. Werelderfgoed is geen ‘wereldcultuur’ maar een verzameling van nationaal erfgoed. De lijst vertelt dan ook niet zozeer over de geschiedenis van de mensheid, maar over wat verschillende landen denken dat hun bijdrage is aan de geschiedenis van de mensheid. Het hangt er dus maar vanaf hoe een land zichzelf wil representeren. In de volgende paragraaf gaan we in op de Nederlandse selectie van werelderfgoederen en de manier waarop het profileren van ‘de’ Nederlandse identiteit hierbij een rol heeft gespeeld.