________________________________________

In 1987 dreigde het Openluchtmuseum gesloten te worden. Deze sluiting ging uiteindelijk niet door en sindsdien heeft het museum de bakens succesvol verlegd. In plaats van het leven en werken op het platteland is de aandacht meer op de cultuur van het alledaagse komen te liggen. In 2005 werd het verkozen tot Europees museum van het jaar, omdat het museum zichzelf ‘opnieuw heeft uitgevonden’. Het Openluchtmuseum tracht aan te sluiten bij discussies over nationale identiteit door ook cultureel erfgoed van ‘Nieuwe Nederlanders’ te tonen. Zo is er een Molukse barak, een Turkenpension en een Chinees restaurant te zien en zijn er tentoonstellingen over migratie, zoals Hollandse Nieuwe in 2011. Het museum is dus nog steeds een instrument met betrekking tot de nationale identiteit, maar vervult deze rol wel op een andere manier dan in de beginjaren van haar bestaan. Het gaat niet meer om het bevestigen van de nationale identiteit in een ‘apotheose van vaderlandsliefde’, maar om het stellen van vragen bij deze identiteit en het aanbrengen van nuances: ‘Hollandse Nieuwe geeft geen antwoorden, maar signaleert, prikkelt en informeert.’

Bron: Wikimedia Commons - Jorg Hollenberg Molukse Barak in het Openluchtmuseum	Bron: Wikimedia Commons - Wammes Waggel Interieur van de Molukse Barak

Uit de reacties van bezoekers blijkt dat musea niet zonder meer als verbindende instantie kunnen worden ingezet. Het voorbeeld van de Molukse barak die in 2003 geopend werd in het Openluchtmuseum maakt dit duidelijk. Sommige ‘autochtone’ Nederlanders verbaasden zich erover dat er geen aandacht werd besteed aan de treinkapingen uit de jaren 1970 en bedreigden de Molukse ‘gastvrouw’. De barak was echter afkomstig uit de jaren 1950 en verwees daarmee naar de periode dat Molukkers nog hoop hadden op terugkeer naar een zelfstandige Molukse Republiek. Hoewel de Molukse gemeenschap blij was dat ze met de presentatie van de barak werd opgenomen in de collectieve Nederlandse geschiedenis, bleek uit de vijandige reacties dat van een gedeelde geschiedbeleving geen sprake was. Erfgoed kan insluiten, maar ook uitsluiten. Het kan een collectieve identiteit zichtbaar maken, maar ook de grenzen tussen groepen benadrukken.

In 2011 werd de presentatie in de Molukse barak uitgebreid met filmportretten over de treinkapingen uit de jaren 1970. Zowel een kaper als een gegijzelde treinreiziger vertellen in een film hun verhaal. De reacties van Molukse bezoekers zijn veelal positief: ‘Dit voelt als een erkenning. Het is Molukse, maar ook Nederlandse geschiedenis.’