________________________________________

Het is niet toevallig dat de opkomst van de moderne natiestaat en de bewustwording van erfgoed als collectief bezit in dezelfde tijd – de negentiende eeuw – plaatsvonden. Een belangrijk middel om naties te legitimeren en samen te binden was het verleden, of liever gezegd de betekenisgeving aan dat verleden aan de hand van erfgoed. Niet verwonderlijk werden daarbij de glorierijke momenten en personen uitgelicht. Nederland moest het als klein land vooral van haar cultuur hebben. Victor de Stuers, al vaker genoemd als belangrijke voorvechter van het behoud van cultureel erfgoed, verwoordde dit in 1906 als volgt:

Wij zijn een klein land en als het aankomt op geweld zijn wij vrijwel machteloos. Maar wat ons groot en geëerbiedigd maakt, is onze prachtige geschiedenis en onze beteekenis op het gebied van wetenschap en kunst. […] En als wij nu algemeen onder de natiën gekend en geëerd zijn, als wij een internationale populariteit genieten, is dat vooral, omdat wij bekend staan als het land van Rembrandt, en men weet dat wij, met Italië en Griekenland, als geen ander volk in de kunst hebben geschitterd.

Bron: Wikimedia Commons - F.Eveleens Ruiterstandbeeld Willem van Oranje in Den Haag (1845)	Bron: Wikimedia Commons - F.Eveleens Standbeeld Piet Heyn in Delfshaven, Rotterdam (1870)

Het culturele nationalisme uitte zich in de negentiende eeuw in allerlei vormen, van nationale volksliedjes als Piet Hein en de Zilvervloot tot de oprichting van vele standbeelden van vaderlandse helden op het gebied van kunst, wetenschap en politiek. Een belangrijk instrument om nationaal bewuste burgers te creëren was het onderwijs. Ook waren er musea die zichzelf een maatschappelijke taak toedichtten in het proces van gemeenschapsvorming. Dit hoofdstuk zal ingaan op een museum dat zijn wortels heeft in de negentiende eeuw en dat nog steeds wordt gebruikt voor de verbeelding van de nationale identiteit. Het gaat om het Nederlands Openluchtmuseum. Aan de hand van de ontwikkeling van dit museum zal duidelijk worden hoe cultureel erfgoed als instrument kan worden ingezet om een nationale identiteit te (re)construeren en aan welke veranderingen dit proces onderhevig is. De laatste paragraaf van dit hoofdstuk gaat over het Nationaal Historisch Museum: een ontwikkeling die nauw aan het Openluchtmuseum verwant is.