Inleiding
Het menselijk brein heeft zich ontwikkeld tot een krachtig, scherp afgesteld instrument om de acties en intenties van andere mensen te begrijpen. Ondanks onze opmerkelijke cognitieve vermogens, hebben sociaal psychologen ontdekt dat we de neiging hebben om een aantal fascinerende fouten te maken. Deze fouten treden vaak op wanneer we snel en automatisch denken. Automatisch denken kan heel zinvol zijn omdat het ons helpt om onszelf en de sociale wereld rondom ons snel te interpreteren en te begrijpen, oordelen te vormen en beslissingen te nemen. Maar het kan ook leiden tot foutieve interpretaties, oordelen en beslissingen.

In het eerste deel bespreken we de aard van automatisch versus gecontroleerd denken. We staan stil bij een aantal veelvoorkomende denkfouten en bij de vraag wanneer en hoe we ons denken kunnen beïnvloeden. We geloven allemaal graag in de ‘vrije wil’, maar in welke mate hebben we die ook echt?

In het tweede deel gaan we dieper in op de manier waarop we ons een indruk vormen van andere mensen en hoe we conclusies over hen trekken. Zowel privé als in een werkcontext doen we dit voortdurend. Denk bijvoorbeeld aan een nieuwe collega die de eerste dag binnenwandelt op kantoor. In een mum van tijd hebben we een eerste indruk over deze collega gevormd, grotendeels op basis van non-verbaal gedrag. In dit deel gaan we in op de vraag hoe dit proces verloopt en bespreken we waarom deze eerste indrukken zo hardnekkig in stand worden gehouden, zelfs al blijken ze later onjuist. We bespreken verder hoe mensen in alledaagse interacties inschatten wat de oorzaak is van andermans gedrag (bijvoorbeeld: ligt het aan jou dat je leidinggevende tegen je uitvalt of heeft hij of zij gewoon een slechte dag?). Ook komt de fundamentele attributiefout aan bod: het overschatten van de rol van persoonlijkheidsfactoren in ons gedrag.

Leerdoelen
Na het bestuderen van de leerstof bij thema 2, en het maken van de opdrachten kunt u

• het verschil duiden tussen automatische en gecontroleerde sociale cognitie 
• bespreken welke rol schema’s spelen in automatische sociale cognitie 
• verschillende soorten automatisch denken identificeren 
• aangeven wanneer en hoe we ons denken kunnen beïnvloeden 
• bespreken hoe mensen non-verbale signalen gebruiken om anderen te begrijpen 
• uitleggen hoe eerste indrukken zich vormen en waarom ze stand houden
• uitleggen hoe mensen in alledaagse interacties inschatten waarom anderen doen wat ze doen 
• de rol van cultuur erkennen en definiëren in sociale cognitie en perceptie 

Leerstof

Hoofdstuk 3 (sociale cognitie) en hoofdstuk 4 (sociale perceptie) uit het boek Sociale psychologie, Aronson, Wilson, Akert, & Sommers, 9^e editie.

Studeeraanwijzing

Maak na het bestuderen van de leerstof de opdrachten die horen bij dit thema. Bent u klaar met een pagina? Vink die dan af. U houdt dan overzicht over de onderdelen die u hebt afgerond.