Blogs

Eind maart 2020 schreef ik de blogpost “Is live online communiceren meer vermoeiend/belastend is dan face-to-face communiceren?” Twee dagen geleden publiceerde de BBC een artikel waarin wordt verklaard waarom live online communiceren zoveel energie kost. De bijdrage bevat ook aanbevelingen hoe hiermee om te gaan. Deze aanbevelingen staan deels haaks op tips die we vaak geven bij live online leren.

De bijdrage van de BBC is gebaseerd op een vraaggesprek met twee wetenschappers: Gianpiero Petriglieri, associate professor bij Insead, en Marissa Shuffler, associate professor bij de Clemson University.

Redenen waarom live online communiceren meer vermoeiend/belastend is, zijn:

• Het vereist meer focus dan face-to-face conversaties. Je moet meer je best doen om non-verbale aanwijzingen (‘cues‘) zoals lichaamstaal te verwerken. Er is sprake van dissonantie omdat we geestelijk bij elkaar zijn, maar fysiek niet.
• Stilte is in een fysiek gesprek normaal. Bij een online gesprek word je onrustig omdat dit kan wijzen op een technisch probleem. Onderzoek laat zien dat vertragingen een negatieve perceptie van de conversatie kunnen bevorderen.
• Bij videobellen ben je in beeld. Je hebt het gevoel dat iedereen naar je kijkt. Je ziet jezelf ook en bent bewust hoe anderen jou zien. Dat kan leiden tot meer stress.
• De gedwongen situatie en de gevolgen van de coronacrisis kunnen leiden tot extra spanning. Je wordt dankzij videobellen eraan herinnerd dat dit geen normale situatie is: “We are experiencing the same disruption of the familiar context during the pandemic.”
• Werk, vrienden en familie. Het gebeurt nu allemaal in dezelfde ruimte. Variëteit in waar we onze sociale rollen vorm kunnen geven, is echter gezonder. We worden nu meer kwetsbaar voor negatieve gevoelens.
• We verlangen meer van onszelf, ook omdat we ons wellicht zorgen maken over onze baan. We zijn meer online.
• Sociale online contacten kunnen ook als een verplichting worden ervaren (zoals een digitale pubquizz met de familie). Dat werkt extra belastend. Bij spontane gesprekken met vrienden heb je dat niet. Omvangrijke sessies kunnen ook als niet-persoonlijk worden beschouwd.

Het valt me op dat een aantal redenen uit mijn eerste bijdrage hier niet worden genoemd. De meeste van bovenstaande redenen zijn m.i. waardevolle aanvullingen.

Tips om vermoeidheid te verlichten

• Beperk videobellen tot het meest noodzakelijke.
• Gebruik de camera niet altijd. Het gebruik zou optioneel moeten zijn. In onderwijssettings heb je dan het nadeel dat je geen zicht hebt op je deelnemers. Een aantal applicaties heeft functionaliteiten waarmee zichtbaar wordt of deelnemers bijvoorbeeld bezig zijn met een andere applicatie. Vanuit het oogpunt van privacy omstreden, maar tegelijkertijd ook nuttig als je een online live sessie moet verzorgen met een groep pubers als doelgroep.
• Plaats je camera/scherm aan de zijkant. Dat kan bevorderlijk zijn voor de concentratie. Tegelijkertijd wordt bij virtuele klas-sessies en online overleg altijd aangeraden om in de camera te kijken. Anderen kunnen anders het idee hebben dat jij geen aandacht hebt voor hen en voor de inhoud.
• Vraag je af of videobellen altijd het juiste middel is. Een gedeeld document met duidelijke aantekeningen kan een betere optie zijn, met minder risico van “information overload“. Karin Winters schreef de afgelopen week ook al over alternatieven voor online vergaderen. Urenlange vergaderingen zijn inderdaad weinig zinvol (net zo min als urenlange face-to-face vergaderingen). Alternatieven zoals een gedeeld document met aantekeningen of een toelichting via video (wat Karin als één van de alternatieven noemt) hebben ook beperkingen: ze kosten tijd om te maken, je mist interactie, het is complex om helder schriftelijk te communiceren, etc.
• Besteed ook tijd aan informele zaken voordat je de inhoud induikt. En check regelmatig of mensen niet te vermoeid zijn. Dat heb ik laatst gedaan toen ik een gastcollege online moest verzorgen.
• Bouw overgangsperiodes tussen online vergaderingen in zodat je even uit kunt rusten en wat kunt bewegen: “Boundaries and transitions are important; we need to create buffers which allow us to put one identity aside and then go to another as we move between work and private personas“.
• Kies ook voor ouderwetse media, zoals een brief.