Door de Corona crisis zijn we in een situatie terecht gekomen, dat opeens iedereen – ten minste voor een tijd – leerstof digitaal moet aanbieden. Maar hoe weet je welk leermateriaal geschikt is voor onlineonderwijs? Want je hebt opeens geen onmiddellijke feedback van jouw leerlingen of ze je wel of niet hebben begrepen, of ze aandachtig zijn en of ze iets leren zoals je het in het klasslokaal gewend bent. Dus, je kunt niet zomaar makkelijk zien of dat wat je aan jouw leerlingen presenteert ook bij hen past. En je kunt ook niet zomaar iets op een andere manier uitleggen als je merkt dat jouw leerlingen afschakelen. 

Gelukkig is er ruim onderzoek naar gedaan, hoe men leermateriaal zo zou moeten ontwerpen dat het goed past bij hoe mensen digitale informatie verwerken. In deze blog wil ik dit onderzoek vertalen naar concrete richtlijnen voor het gebruik van (multi)media in onlineonderwijs en hopelijk antwoorden bieden op vragen zoals:

• Hoe kies ik leermateriaal dat geschikt is voor onlineonderwijs? 
• Hoe kan ik het materiaal aanpassen zodat het geschikt wordt voor onlineonderwijs? 
• Hoe kan ik leermateriaal dusdanig ontwerpen dat mijn leerlingen zoveel mogelijk in zo kort mogelijke tijd met de minst mogelijke inspanning leren (i.e., efficiënt en effectief)?

Achtergrond

Zeker, in deze blog zou het vooral om zo concreet mogelijke richtlijnen gaan over hoe men multimedia in het onlineonderwijs kan gebruiken. Toch wil ik kort de wetenschappelijke achtergrond schetsen hoe mensen informatie verwerken. Ik wil dat doen, om inzichtelijk te maken hoe we tot deze richtlijnen gekomen zijn. 

Wat zijn multimedia überhaupt?

Multimedia zijn combinaties van tekst en beeld. De tekst kan gesproken of geschreven zijn. Het beeld kan een eenvoudige zwart-witte tekening, een foto, een video, een animatie of een simulatie zijn. Het meest belangrijke is dat het een combinatie van de twee is. 

Hoe verwerken we multimedia?

Hoezo is het een goed idee om multimedia te gebruiken?

Om te leren moeten we relevante informatie opzoeken, actief verwerken en aan onze voorkennis verbinden. Al deze belangrijke processen gebeuren in het werkgeheugen zelf of worden vanuit daar aangestuurd. Het probleem van het werkgeheugen is dat het heel beperkt is (en qua tijd en qua capaciteit). Dus moeten we heel goed kiezen wat we ons studenten aanbieden om niet het risico te lopen hun werkgeheugen te overlasten. Het gevolg zou zijn, dat ze niet kunnen leren.

Maar er is goed nieuws: we kunnen ons werkgeheugen vergroten! Er zijn twee mogelijkheden. Ten eerste kunnen we onze voorkennis vergroten (daar kom ik op een later moment op terug) en tweede kunnen we gebruik maken van het feit dat ons werkgeheugen twee onderdelen heeft: een visueel en een tekstueel onderdeel. Als we dus beide onderdelen gebruiken, maken we echt optimaal gebruik van de beperkte capaciteit. En dat is precies wat multimedia (de combinatie van tekst en beeld, zie boven) doen!

Wat zijn de valkuilen bij multimedia?

Het is heel verleidelijk om bij computer gebaseerd onderwijs multimedia te gebruiken. Gewoon omdat het kan. Maar let op! Zoals eerder beschreven, heeft ons werkgeheugen een erg beperkte capaciteit. Alle informatie die je aanbiedt doet een beroep op deze capaciteit. Als je niet oplet, wordt deze capaciteit van jouw student opeens door een leuke, maar niet echt noodzakelijke afbeelding opgebruikt voordat deze student zijn of haar aandacht op de eigenlijke leerstof heeft kunnen richten. 

Hoe kun je deze overbelasting voorkomen, maar toch het werkgeheugen van jouw studenten optimaal gebruiken om tot efficiënt en effectief onderwijsmateriaal te komen? Dat wordt precies het onderwerp van het volgende hoofdstuk!

Meer weten?

Jarodzka, H., Holmqvist, K., & Gruber, H. (2017). Eye tracking in Educational Science: Theoretical frameworks and research agendas. Journal of Eye Movement Research, 10(1), 1-18. doi: 10.16910/jemr.10.1.3 https://bop.unibe.ch/index.php/JEMR/article/view/2959

Kester, L., & Van Merriënboer, J. (2013). Effectief leren van multimediale leerbronnen. Weten Wat Werkt en Waarom (4W), 2(4), 14-51.https://www.kennisnet.nl/app/uploads/kennisnet/publicatie/4w/4w_magazine_2013-4.pdf

Collin, B.G. (2019). Information processing theory explained. Youtube. Retrieved April 20, 2020, from https://www.youtube.com/watch?v=aURqy9BEJO4